W dniu 14 maja 2019 r. Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał opinię w sprawie „polskiego” sporu w przedmiocie niedozwolonych klauzul umownych zawartych w umowie o kredyt indeksowany kursem franka szwajcarskiego (Kamil Dziubak oraz Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG Oddział w Polsce dyg. C-260/18) i stanowi ona bardzo dobrą wiadomość dla kredytobiorców, którym zawieszono postępowanie sądowe w oczekiwaniu na niepewny wyrok TSUE w tej sprawie. Zaznaczyć przy tym należy, że niedozwolone klauzule umowne to, zgodnie z art. 385(1) kodeksu cywilnego, takie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie były negocjowane indywidualnie, a kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a w konsekwencji nie są one wiążące wobec konsumenta.
Sąd Okręgowy w Warszawie w kwietniu 2018 r. skierował do TSUE następujące pytania:
- Czy jeśli skutkiem uznania określonych postanowień umownych, określających sposób spełnienia świadczenia przez strony (jego wysokość), za nieuczciwe warunki umowne w rozumieniu dyrektywy 93/13/EWG miałby być niekorzystny dla konsumenta upadek całej umowy, możliwe staje się wypełnienie luk w umowie. Nie chodzi jednak o jednoznaczne zastąpienie nieuczciwego warunku, ale jej uzupełnienie w oparciu o przepisy prawa krajowego.
- Czy ewentualna ocena skutków upadku całej umowy dla konsumenta powinna następować przy uwzględnieniu okoliczności istniejących w chwili jej zawarcia, czy też w chwili zaistnienia sporu pomiędzy stronami odnośnie skuteczności danej klauzuli oraz jakie ma znaczenie stanowisko wyrażane w toku takiego sporu przez konsumenta?
- Czy możliwe jest utrzymanie w mocy postanowień stanowiących w myśl norm dyrektywy 93/13/EWG nieuczciwe warunki umowne, jeśli przyjęcie takiego rozwiązania byłoby w chwili rozstrzygania sporu obiektywnie korzystne dla konsumenta?
- Czy uznanie za nieuczciwe postanowień umownych określających wysokość i sposób spełnienia świadczenia przez strony może prowadzić do sytuacji, w której ustalony na podstawie treści umowy z pominięciem skutków nieuczciwych warunków kształt stosunku prawnego odbiegać będzie od objętego zamiarem stron w zakresie obejmujących główne świadczenie stron? Czy zatem możliwe jest dalsze stosowanie innych, nieobjętych zarzutem abuzywności postanowień umownych?
Rzecznik TSUE wskazał przede wszystkim, że artykuł 1 ust. 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG stoją na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy uzupełnił luki w umowie w drodze odwołania się do przepisów prawa krajowego, natomiast sąd krajowy, w oparciu o prawo krajowe, zobowiązany jest wskazać moment, w którym należy dokonać oceny skutków stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku, jednakże mając na uwadze, że interes konsumenta, jaki należy rozważyć, to interes istniejący w momencie rozstrzygnięcia. Ponadto wola konsumenta, który uważa, że stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego warunku i utrzymanie umowy w mocy.
Oznacza to, że to konsument w postępowaniu sądowym wskazuje, co leży w jego interesie na moment orzekania. Tym samym, jeżeli konsument w sporze z bankiem żąda ustalenia nieważności całej umowy kredytu powołując się na abuzywne postanowienia umowne, Sąd winien ten interes konsumenta uwzględnić.
Skutkiem nieważności czynności prawnej (a więc w tym przypadku zawarcia umowy z bankiem) jest konieczność zwrotu świadczeń wzajemnych, a to znaczy, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej strony umowy kredytu powinny zwrócić sobie nawzajem to co świadczyły do momentu spłacenia kredytu.
Co prawda, na samo orzeczenie TSUE będziemy oczekiwać jeszcze co najmniej miesiąc, jednakże rzecznik generalny TSUE już zajął stanowisko, które powinno napawać optymizmem frankowiczów oraz osoby, który zawierały umowy w innych walutach obcych. Będzie to miało wpływ na wiele przyszłych oraz toczących się postępowań sądowych, w tym także tych, które prowadzi nasza kancelaria. Rosnąca liczba porad prawnych, których udzielamy w sprawach kredytów walutowych wskazuje, że coraz więcej osób uświadamia sobie, że ich umowy kredytowe, najczęściej zawierane na zakup mieszkania, mogą być dotknięte częściową lub całkowitą nieważnością.
data dodania: 17 lipca 2019 r.